تحلیل گفتمان انتقادی سوره آل عمران بر طبق نظریه نورمن فرکلاف

چکیده: تحلیل گفتمان، گرایشی بین رشته ای در مجموعه ی دانش های علوم انسانی و علوم اجتماعی است. تحلیل گفتمان انتقادی، رویکردی نو از تحلیل گفتمان است و شاخه ی مهم آن به شمار می-رود. تولید یا تقویت یک ایده ئولوژی خاص، جالب ترین موضوعات تحلیل گفتمان انتقادی است، این روش که نگاهی همه جانبه به متون دارد تا معنای آن را کشف کند به هر دو جنبه ی صورت و بافت موقعیتی که متن در آن شکل گرفته توجه دارد. صاحب نظرانی چون نورمن فرکلاف، روث وداک، وندایک، ون لیون در زمینه ی معرفی و رشد تحلیل گفتمان انتقادی نقش داشته اند. در این پژوهش، از میان رویکردهای یاد شده، رویکرد نورمن فرکلاف انتخاب شده است. به این دلیل که وی متون را در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین بررسی می کند. روش او، روشی کارآمد در تبیین و کشف دیدگاه های ایده ئولوژیک و همچنین دیدگاه های سیاسی و اجتماعی مطرح شده در متون است. با وجود حجم فراوان تحقیقات انجام شده در مورد قرآن کریم، به نظر می رسد هنوز از منظر تحلیل گفتمان پژوهش های زیادی صورت نگرفته است. از این رو در پژوهش سعی بر آن بوده که سوره آل عمران با استفاده از رهیافت تحلیل گفتمان انتقادی تحلیل و تبیین گردد و چگونگی نگرش قرآن کریم به عنوان کتاب هدایتگر انسان ها به تحولات دینی، سیاسی و فرهنگی مشخص شود. پس از بررسی مشخص شد که گفتمان توحیدی در این سوره با انتخاب ساختار های نحوی مناسب و هدفمند[شیوه ی قصر، تقدیم وتاخیر و تکرار] و عناصر بلاغی متناسب با اقتضای حال مخاطبان و برخاسته از شرایط محیطی توانست معنای مورد نظر خود را به بهترین وجهی برساند و با استفاده از ساختارهای معرفتی مخاطبان، آنان را به تغییر شرایط کنونی شان وادار کند، با این شیوه توانست بیشترین تاثیر را بگذارد و به گفتمانی برتر تبدیل شود. کلمات کلیدی: تحلیل گفتمان انتقادی، نورمن فرکلاف، قرآن کریم، سوره آل عمران.